Одоби меҳмоннавозӣ

User Rating:  / 1

Агар ба фарҳангу таърихи  гузаштагони ниёгон назар афканем, мардуми халқи точик аз азал, чун миллати маърифатпарвар, инсондӯст, меҳмоннавоз, таҳаммулгаро шинохта шуда, дар  миёни дигар миллатҳои ҷаҳон  бо хислатҳои некаш машҳур  гардидааст. Ин хислатҳои накӯ ва расму ойин аз қадимуайём вуҷуд дошт ва тариқи анъана то ба имрӯз давом дорад.

Бале, меҳмону меҳмондорӣ иззату икроми зиёдеро талаб мекунад, бинобар ин  мо бояд ҳамеша нисбати меҳмон лутфу карами беандозаро раво бинем. Иззату эҳтироми меҳмон ин шарти асосии меҳмоннавозӣ аст, ки гузаштагони миллати тоҷик ,  аз азал дар даромадгоҳи хона меҳмонро бо ҷеҳраи кушод пешвоз мегирифтанд. Вақте ки меҳмон ба хона медарояд , аввал бо лафзи "Хуш омадед”, дар вақти гусел боз ҳамон суханро такрор мекунад, ки яке аз қоидаҳои рафтори меҳмоннавозӣ мебошад.

Дигар шарти меҳмондӯстӣ ин аст, ки пеш аз сари дастархон нишастан,  дасти ҳозирин ҳатман шуста мешуданд.Агар меҳмонон  дар хона чанд дақиқа суҳбат карда нишаста бошанд, пеш аз таомхӯрӣ ё ба дастурхон даст дароз намудан, ҳатман яке аз наврасони хона дар китф сачоқ партофта, дастшӯяк ва обдаста дар даст бо эҳтироми хоса ба дасти ҳозирин об мерезад. Ин ҳамон шарти асосии  буд, ки дар боло  изҳор доштем ва  яке аз қоидаҳои рафтори меҳмоннавозӣ  риоя намудани қоидаҳои беҳдошт оид ба нигоҳдории тандурустӣ  мебошад.

Қобили зикр аст, ки дар баъзе минтақаҳои саросари кишвар  дастшӯякро “дастшӯй”, “лаганди офтоба”, “ чалапчӣ”, “чилопчӣ”, “чилимчӣ”, “селоба” низ мегӯянд. Ҳунармандони мардумӣ асосан дастшӯйро аз маводҳои мис, сафол, алюминий, тунука ва гоҳе аз биринҷӣ ҳам омода менамуданд. Дастшӯй аз чанд қисм иборат буда, устоҳои чирадаст ҳар қисми онро ба таври ҷудогона таҳия намуда, баъд онро ба якдигар мечаспонанд. Таги дастшӯй лӯндашакли кунгурадор буда ба он паллаи лаълимонандро мечаспонанд, ки дар даруни палла даҳане ҳаст, ки ба он сарпӯш мегузоранд. Дигаре бошад, дастшӯйҳое низ ҳастанд, ки сарпӯшашон сӯрохчаҳои майда дорад, ки оби рехташуда тез равон мегардад. Ҳунармандони мардумӣ дар гузашта ба монанди  шаҳрҳои Самарқанд, Бухоро, Хуҷанд, Панҷакент, Истаравшан, Исфара  асбоби  дастшӯйиро бо ҳар гуна нақшунигори  рустаниҳо, гиёҳҳо, дарахтҳо оро медоданд ва агар аз маводи мис  сохта шуда бошад, кандакорӣ мекарданд. Имрӯзҳо дар бозору дӯконҳои марказҳои шаҳр  якчанд намуд дастшӯякҳоро  дида метавон, ки мардум дар рӯзгори хеш харидорӣ мекунанд.

Маъмулан чунин  намунаи анвои гуногуни дастшӯякҳо бо офтобаи замонҳои  сохташуда, ки тааллуқ ба аввали асри XX буда , дар пештоқ ва саҳнаи даромадгоҳи  ҳавлии тоҷири Қалъаи таърихии Хуҷанди Муассисаи давлатии “Маҷмааи фарҳангию таърихии “Қалъаи Хуҷанд” гузошта шудааст, ки бинандаро  бо фарҳангу анъанаҳои  миллии  тоҷикон  ошно намуда ,  ба назокати тозагӣ даъват мекунад.

Валӣ Набизод- котиби
иттилоотии МД МФТ “Қалъаи Хуҷанд”